یحیی بن عیسی بن جزلةیحیی بن عیسی بن جزلة، ابوعلی شف الدین بغدادی، پزشک و داروشناس مسیحی است که مسلمان شد. ۱ - اسامی دیگر یحییاو در غرب به نام‌های بن جسله، بین جزله و بوهه هیلیهه (ظاهرا تغییر یافته بوعلی) معروف است. ۲ - معرفی اجمالیدرباره تاریخ تولد او، آگاهی در دست نیست، ولی می‌دانیم که وی با المقتدی بامرالله معاصر بوده است. از این رو، و با توجه به قراین دیگر، احتمال می‌رود که در دهه دوم سده ۵ ق متولد شده باشد. زیرا هنگامی که در سال ۴۶۶ ق مسلمان شد، مردی میان سال بود. ۳ - اختلاف سال وفاتسال درگذشت او را نیز مآخذ متقدم عموما ۴۹۳ ق که نخستین سال اشغال بیت المقدس به دست صلیبیان است، نوشته‌اند. اما برخی مانند قطفی و به پیروی از او ابن عبری، درگذشت او را سال ۴۷۳ ق می‌دانند که درست به نظر نمی‌رسد. زیرا ابن جزله بیشتر آثار علمی خود را به نام المقتدی بامرالله تالیف کرده است که در سال ۴۶۷ ق به خلافت رسید و بعید به نظر می‌رسد که آن آثار را در مدت ۶ سال آخر زندگی خود نوشته باشد. خاصه آن که ابن خلکان، «رسالة فی الرد علی النصاری» نوشته ابن جزله را در سال ۴۸۵ ق، نزد خود وی خوانده است. ۴ - تحصیل علم طبابن جزله، دانش پزشکی را در آغاز از مسیحیان کرخ بغداد و آنگاه نزد ابوالحسن سعید بن هبةالله فراگرفت و در طب نظری و علمی یکی از نام آوران عصر خود شد، چنان که او را قرین ابن سینا، ابن بطلان و ابن تلمیذ آورده‌اند. ۵ - اسلام ابن جزلهابن جزله پس از فراگرفتن طب به تحصیل منطق همت گماشت و آن را نزد ابوعلی بن الولید، شیخ معتزله که در علم کلام و منطق، استاد زمانه بود آموخت و به دعوت استاد، اسلام را پذیرفت و گویا چون خطی نیکو داشت، برای نوشن سجلات به عنوان کاتب به خدمت ابوعبدالله دامغانی، قاضی القضات بغداد در آمد. ۶ - خدمت به مردموی همسایگان، فقرا و مساکین را بدون اجرت، معالجه می‌کرد و حتی هزینه داروی آنان را می‌پرداخت. وی به ادبیات دلبستگی داشت و شعر نیز می‌سرود، از قبیل قصیده‌ای که در ستایش پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم سروده است. ابن جزله در بستر مرگ، کتاب‌های خود را وقف کتابخانه مقبره ابوحنیفه کرد. وی در طول زندگی پربارش، آثاری چند در زمینه طب و تاریخ به رشته تحریر درآورد که برخی از آن‌ها به روزگار ما نیز رسیده است. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ۷ - آثار۱- تقویم الابدان فی تدبیر الانسان یا منهاج البیان فی تقویم الابدان. ۲- منهاج البیان فی ما یستعمله الانسان، کتابی است در داروسازی. ۳- الرد علی النصاری. ابن جزله پس از پذیرش اسلام این کتاب را در ستایش دین اسلام و انتقاد از مسیحیت، خطاب به راهبی به نام الیا به رشته تحریر درآورد. ۴- مختار مختصر تاریخ بغداد، گزیده‌ای از تاریخ بغداد خطیب بغدادی است. ۵- مدح الطب و موافقته للشرع و الرد علی من طعن علیه، در فضائل طب است. ۶- الاشارة فی تلخیص العبارة. [۱]
علی اکبر دیانت، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳ ص۲۳۴.
۸ - عناوین مرتبطالاشارة فی تلخیص العبارة ۹ - پانویس
۱۰ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |